Çocuklarda Konuşma Geriliğine Yol Açabilecek Faktörler
Çocuklarda dil gelişimi genellikle 1 yaş civarında gelişmeye başladığı gözlemlense de aslında doğumdan itibaren dil gelişimi başlamaktadır. Konuşma öncesi dönemde çocuklarda sadece alıcı dil becerileri gelişmektedir. Konuşma başladıktan sonra da alıcı dil becerileri ile beraber ifade edici dil becerileri de gelişmeye başlamaktadır.
Çocuklar çevre ile kurdukları etkileşim sonucunda her türlü becerilerini geliştirebilmeye başlarlar. Öğrenmenin en önemli aracı gözlem, taklit ve deneyimdir. Dolayısıyla çocuklarda gözlemleyebilecekleri uyaran ne kadar fazla olursa öğrenme de o kadar çeşitli ve hızlı olacaktır denilebilir. Tabii ki çocukların hazır bulunuşluk durumları dikkate alınarak bu söylenmektedir. Çocuklarda konuşma geriliğine yol açabilecek faktörler incelendiğinde, bebeklik ve ilk çocukluk döneminde uyaran eksikliğine maruz kalan çocukların dil gelişiminde geride kaldıkları gözlemlenmektedir. Günümüz şartlarında özellikle anne babanın çalıştığı ve çocuğa büyükannenin baktığı durumlarda, özellikle büyükanne yaşlı ve halsizse, yani çocukla çok fazla konuşacak, oynayacak, etkileşime geçecek enerjisi yoksa bu çocuklarda konuşma geriliği yaşanma olasılığının daha fazla olduğunu yapılan araştırmalar göstermektedir. Aynı zamanda yetersiz bakım gören dezavantajlı gruplarda da aynı durum söz konusu olabilmektedir. Bunlar çocuklarda konuşma geriliğine yol açabilecek faktörler arasındadır.
Çocuklar genellikle 1 yaş civarlarında basit hecelerden oluşan birkaç sözcük söylemeye başlarlar ve zaman içinde bu sözcüklerin sayısını ilerletirler. 2 yaşına geldiklerinde 2 kelimelik, 3 yaşına geldiklerinde ise 3 kelimelik cümleler kurabilmeleri gerekmektedir. Fakat bazı durumlarda çocukların belli bir süre konuşmasının olması gerektiği gibi ilerlediği, bir süre sonra da kendini kapattığı durumlar gözlemlenebilmektedir. Özellikle 2 yaşından sonra gelişen özerklik ile beraber başarı ve başarısızlık, özgüven ve utanç gibi kavramları geliştirebilen çocuklar birkaç durumdan dolayı konuşma konusunda kendini kapatabilmektedir.
Çocuklarda konuşma geriliğine yol açabilecek faktörler arasında olan bu durumlardan ilki çocuk konuşmaya başladığı dönemlerde henüz dil yapısı tam gelişemediğinden dolayı bazı harfleri söyleyemez ya da yanlış söyler. Çocukların yaşadığı bu artikülasyon problemleri yetişkinlere komik ya da çok sevimli geldiğinden dolayı çocuklara istemeden de olsa gülebilir, ya da onlarla dalga geçebilirler. Ya da yanlış söylediği bir kelimeyi “hayır bu böyle söylenmez, bunun doğrusu bu” diyerek çok fazla öğretici davranmaya çalışabilirler. Artık utanma duygusunu geliştiren çocuk bu durumdan utanıp, konuşma konusunda kendini daha geri plana itmek isteyebilir. Böyle durumlarda yapılması gereken şeyler, çocuk yanlış çıkardığı kelimeler sonrasında onu utandırmamaya özen göstererek bu durumu normal karşılamalı, yanlış çıkardığı kelimeleri ise çocuğa karşı düzeltmeden doğrusu aynı anda cümle içinde kullanılarak öğretilmeye çalışılmalıdır.
Yetişkinler tarafından yapılan önemli hataların ikincisi de, özellikle çocuk hazır bulunuşluk durumuna gelmeden önce, çocuğu konuşması için çok fazla zorlamak, üzerinde çok baskı kurmak ve çok fazla öğretmeye çalışmaktadır. Genellikle çocuklar böyle bir durumda sıkılabilir, başarısızlık duygusu ile kendini kötü hissedebilir ve kendilerini geri çekme eğiliminde olabilirler. Böyle durumlarda da yapılabilecek tek şey vardır, çocukla gün içinde öğretici olmaya çalışmadan bol bol oyun oynamak,şarkı söylemek, onunla bol bol konuşmak ve karşılığında onu konuşması için zorlamayıp, o kendini hazır hissedene kadar ona zaman vermek.
Yapılan bir diğer önemli hata ise, çocuk ilk kelimelerini çıkarmaya başladığı dönemde sevincine ve heyecanına karşı koyamayan ebeveynlerin sevinme tepkilerini çok abartılı bir şekilde göstermeleri sonucunda oluşmaktadır. Bu durumlarda çocuk aldığı bu tepkileri anlamlandırma ve yorumlama konusunda zorlanabilir ve ürkebilir. Tekrar aynı tepki ile karşılaşmaktan çekindiğinden dolayı da kendini konuşmaya karşı kapatabilir. Böyle bir durumun yaşanmasını engellemek için çocuğun dil gelişiminin oluşmaya ve ilerlemeye başladığı dönemlerde, çocuğu küçük tepkilerle onaylamalı ve küçük bir aferin, küçük bir çak ya da başını okşamak gibi tepkiler verilmelidir. Bunlar dışında özellikle çok gürültülü ve ani hareketli tepkiler vermekten kaçınılmalı, süreci olabildiğince doğal karşılamaya özen gösterilmelidir.
Bu yazımızda incelenen, çocuklarda konuşma geriliğine yol açabilecek faktörleri uygulamamak konusunda hassas davranan ve çocuğa yeterli sosyal uyaranları veren ebeveynlerimizin çocuklarının dil gelişimi eğer başka bir organik sebep yok ise normal gelişim sürecinde seyretmektedir.
