Öncelikle uyaran nedir?
Uyaran çocuğun çevreden maruz kaldığı her şey olarak tanımlayabiliriz. Ebeveynle geçirilen zaman, ses duyu, hareket, sosyal ortam vb. olarak sıralanabilir. Çocukların uyaranları almaya en duyarlı oldukları yaş aralığı gelişimin en kritik olduğu 0-3 yaşı kapsar. Bu dönemde çocuğa ne kadar çeşitli uyaran sunulursa çocuğun beynindeki nöral etkileşimde o kadar artacaktır.
Dolayısıyla uyaran eksikliği özellikle 0-3 yaşı kapsayan dönemde çocuğun yetersiz uyaranla baş başa kalması sonucu ortaya çıkabilir. Genellikle dijital mecralar ( tablet, televizyon, telefon) gibi ekran uyaranlarıyla fazla vakit geçirilmesi sonucu görülme sıklığı fazladır.
Uyaran Eksikliğinin Belirtileri
- 2 yaş sonrası genel gelişimde gecikmeler gözlenir.
- Sosyal uyum problemi yaşarlar.
- Akran ilişkileri sağlıklı değildir.
- Göz kontağı sınırlı düzeyde vardır.
- Kelime dağarcıkları oldukça azdır.
- İfade edici dil zayıftır.
- Sesli uyaranlara tepkisiz kalırlar.
Uyaran eksikliği otizm spektrum bozukluğu ile sık karıştırılır. Ancak uyaran eksikliği olan çocukların, otizm tanılı çocuklara kıyasla iletişim becerileri daha kuvvetlidir.
Ebeveynler Ne Yapmalı?
- Çocuğun yaş ve gelişim düzeyine uygun bol uyaran sunmalıdırlar.
- Özellikle 0-2 yaş döneminde ekran uyaranları çocuğa sunulmamalı, çocuk bu duruma fazla maruz kaldıysa müdahale ederek ekran tamamen kapatılmalıdır.
- Görsel ve işitsel gelişimi destekleyecek oyun ve etkinlikler sunulmalıdır.
- Sosyal gelişimi odaklanarak çocuğun akran grubuyla bir arada vakit geçirebileceği alanlar oluşturulmalıdır.
Unutmamak gerekir ki; uyaran eksikliği uzman desteğiyle çözüm bulabilir ve tanımlayacak kişi hekimdir.
Uzman, aile ve çocuk işbirliği ile çözüm odaklı yaklaşımla süreç gelişimsel seyir yakalanabilir.
Pandemide 3 yaş üstü çocukların bağımlılık, okula alışma süreci, çocuğum mu bağımlı ben mi bağımlıyım? Çocuğumu mu okula hazırlamalıyım, kendimi mi?
